Σημείωμα του Γενικού Διευθυντή Περιθάλψεως Ν. Καζαντζάκη προς τον υπουργό Περιθάλψεως Σπ. Σίμο 2-6-1919…του Ευθύμη Λεκάκη

Σημείωμα περί της οργανώσεως υπευθύνου Αποστολής περιθάλψεως και αποκαταστάσεως των προσφύγων εις Μικράν Ασίαν, εις Θράκην και εις Πόντον

Η ιδιόχειρη διαβίβασή της έκθεσης του στον πρωθυπουργό Βενιζέλο (3/6/1919)
ΓΑΚ / ΑΡΧΕΙΟ Π.Γ. ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ
Αθήναι, 2 Ιουνίου 1919
Κύριε Υπουργέ
Λαμβάνω την τιμήν όπως υποβάλω υπό την Υμετέραν κρίσιν σημείωμα περί της οργανώσεως υπευθύνου Αποστολής Περιθάλψεως και αποκαταστάσεως των προσφύγων εις Μ. Ασίαν, εις Θράκην και εις Πόντον.
Εις το σημείωμα τούτο προσεπάθησα να συμπυκνώσω εν ελαχίστοις συμπεράσματά μου ως προς τον τρόπον της διεξαγωγής μιας τόσον θεμελιώδους, από εθνικής και οικονομικής απόψεως, επικειμένης ενεργείας του Ελληνικού Κράτους. Διά τούτο παρακαλώ Υμάς, κ. Υπουργέ, ίνα, εάν πού φαίνεται ατελής η διατύπωσις και η δικαιολογία της σκέψεώς μου, με διατάξητε και υποβάλω επί του σημείου τούτου λεπτομερεστέραν την εξήγησιν.
Το σημείωμα τούτο έχει έν κύριο μειονέκτημα:
Και αν υποτεθή ότι η γενική αυτού βάσις είναι ορθή, απομένει κατ’ ανάγκην εντελώς κυμαινόμενον και ακαθόριστον το πλήθος των λεπτομερειών.
Και τούτο διότι η τελική μορφή των λεπτομερειών τούτων εξαρτάται:
α) εκ της αμέσου επαφής με την πραγματικήν κατάστασιν των συνθηκών εν Μ. Ασία, Θράκη και Πόντω. β) εκ της εξελίξεως της εξωτερικής πολιτικής, κατά τον χρόνον της πραγματώσεως των σκέψεων τούτων περί παλιννοστήσεως και αποκαταστάσεως προσφύγων, και γ) εκ του ότι απροσδόκητοι συχνά δυσκολίαι, ή ευκολίαι ενίοτε, ανακύπτουν κατά την εφαρμογήν οιουδήποτε εκ των προτέρων σχεδιασμένου προγράμματος.
————
Έως τώρα, καθ’ όσον ηδυνήθην ν’ αντιληφθώ εκ της ολιγοχρονίου παραμονής μου εν τω Υπουργείω της Περιθάλψεως, συνέβαινον τα εξής δύο κύρια άτοπα:
α) Ελλειψις κεντρικής ιδέας εις ήν να υποτάσσωνται αι εκάστοτε αναφερόμεναι λεπτομερειακαί περιπτώσεις. Επομένως έλλειψις αυστηράς ενότητος, παρατηρουμένης όχι μόνον εις την ενέργειαν του καθ’ ημάς Υπουργείου αλλά και εις την σχετικήν σύγχυσιν, η οποία προέκυπτεν εκ της ακαθορίστου αναμίξεως και άλλων Υπουργείων εις την ρύθμισιν των προσφυγικών ζητημάτων.
β) Ανάθεσις ενεργειών μεγίστης σπουδαιότητος εις σωματεία και άτομα σχετικώς ανεύθυνα και πλημμελώς εξελεγχόμενα. Επομένως σπασμωδικαί ενέργειαι, έλλειψις προγράμματος και διάθεσις δημοσίου χρήματος κατ’ ερασιτεχνικήν έμπνευσιν και πρωτοβουλίαν.
Κατ’ ευτυχή σύμπτωσιν πολλαί των ενεργειών τούτων ανετέθησαν εις άτομα αναμφισβητήτου εντιμότητος και η εθνική και κοινωνική των επίδρασις υπήρξεν εις άκρον επωφελής. Αλλά τοιαύτης σημασίας ενέργειαι δεν πρέπει να στηρίζωνται εις την σύμπτωσιν την αγαθήν.
Ανάγκη το Κράτος, εάν θέλη να περιστείλη εις το ελάχιστον τα άτοπα ταύτα, ν’ αναθέση εις υπεύθυνον και ειδικήν Αποστολήν του Υπουργείου της Περιθάλψεως την ενιαίαν διαχείρισιν του προσφυγικού ζητήματος, όπως τούτο, κατά την παρούσαν τελικήν αυτού φάσιν της παλιννοστήσεως και αποκαταστάσεως, αρχίζει πλέον να διαμορφώται και να προκαλή την μέριμναν της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
————
Σκοπός του παρόντος σημειώματος είναι να Σας υποβάλω, κ. Υπουργέ, τας σκέψεις μου περί της οργανώσεως της υπευθύνου και ειδικής ταύτης Αποστολής. Αλλ’ επειδή η εξάρτησις αυτής και η συνεργασία μετά του Υπουργείου της Περιθάλψεως πρέπει να είναι στενοτάτη και απόλυτος, επιτρέψατέ μου να προτάξω εις κεφαλαιώδεις γραμμάς την προκαταρκτικήν ενέργειαν την οποίαν καλόν θα ήτο να επιτελέση το Υπουργείον διά να υποβοηθήση ουσιωδώς και να ευοδώση το έργον της αποστολής.
Α’. Προκαταρκτικαί ενέργειαι του Υπουργείου της Περιθάλψεως
Ι) Να καταρτισθή, ως τάχιστα, ακριβής στατιστική των προσφύγων, εμφαίνουσα τον τόπον της καταγωγής των, το επάγγελμα, την περιουσίαν την οποίαν τυχόν αφήκαν εις τον γενέθλιον τόπον και τέλος την επιθυμίαν των να παλιννοστήσουν ή να παραμείνουν εν τη Παλαιά Ελλάδι.
ΙΙ) Να μελετηθή μετ’ επιστασίας:
α) Εις ποίους θα επιτρέψουν ανενόχλητον και άμεσον την παλιννόστησιν.
β) Εις ποίους θα παρεμβάλουν χρονικά και άλλα προσκόμματα.
γ) Εις ποίους θ’ απαγορεύσουν απολύτως την παλιννόστησιν.
Εκ της μελέτης του ζητήματος τούτου, και εκ των υποβληθεισών εις το Υπουργείον μας εκθέσεων, έφθασα εις τα εξής συμπεράσματα:
Οι αστικοί πληθυσμοί να παλιννοστήσουν ανενοχλήτως.
Οι αγροτικοί πληθυσμοί πρέπει να υποδιαιρεθούν εις δύο:
α) εις όσους εγκατεστάθησαν ήδη γεωργικώς εν Μακεδονία. Εις αυτούς πρέπει ν’ απαγορευθή, όσον είναι τούτο δυνατόν, η παλιννόστησις. Και επειδή τούτο δυσχερέστατον, καλόν θα ήτο να καταβληθή προσπάθεια αποσχίσεως των οικογενειών: μέρος της οικογενείας να επιστρέψη εις την γενέτειραν και μέρος να παραμείνη εις την Παλ. Ελλάδα.
Τοιουτοτρόπως θα επετυγχάνοντο τα επόμενα τρία ωφέλιμα επακόλουθα:
1) δεν θ’ αραιώνετο ο Ελληνικός πληθυσμός εις Βουλγαρόφωνα και Βουλγαρόφρονα μέρη της Μακεδονίας. 2) δεν θα υπεχρεούτο το Κράτος να εξοδεύη εξ ολοκλήρου και πάλιν προς νέα αποκατάστασιν.
3) θα συνήπτετο ψυχική ένωσις, μεγάλης εθνολογικής σπουδαιότητος, μεταξύ Παλαιάς και Νέας Ελλάδος.
β) εις γεωργούς πρόσφυγας μη εγκαταστηθέντας έτι γεωργικώς εν Ελλάδι. Εις αυτούς θ’ απηγορεύετο προσωρινώς η παλιννόστησις έως ότου επιτευχθή η απομάκρυνσις των Μουσουλμάνων των εγκατασταθέντων εις τα κτήματά των.
ΙΙΙ) Πρέπει να μελετηθή και με σύστημα να εφαρμοσθή ο τρόπος της παλιννοστήσεως. Να μη επιτραπή αναχώρισις ειμή κατόπιν συνεννοήσεως
α) με την υπηρεσίαν της Αποστολής την ευρισκομένην εις τους τόπους της μελετωμένης αφίξεως. Αύτη θα υποδεικνύη εις πόσους πρόσφυγας και ποίας περιφερείας και ποίας, ει δυνατόν, ιδιότητος να επιτραπή η παλιννόστησις (οι καλλιεργηταί σιτηρών π.χ. πρέπει ν’ αναχωρήσουν ενωρίτερον, διά να προλάβουν να σπείρουν τον Σεπτέμβριον ή Οκτώβριον, από τους αμπελουργούς, οι οποίοι δυνατόν να περιμένουν και μέχρι του Δεκεμβρίου).
β) με την Ανωτάτην Διεύθυνσιν Μεταφορών. Εις τα μέσα της συγκοινωνίας πρέπει να δοθή μεγάλη προσοχή: να είναι επαρκή και να λειτουργούν με ακρίβειαν.
Β’. Εργον Αποστολής
Η Αποστολή αύτη θα εξαρτάται απολύτως από το Υπουργείον της Περιθάλψεως.
Θ’ αποτελείται εξ ενός ανωτάτου υπαλλήλου, εκ τριών ή τεσσάρων κατωτέρων υπαλλήλων, κατεχόντων εχέγγυα ειδικότητος, φιλεργίας και εντιμότητος και εκ προσώπων τινών εκτός της υπηρεσίας απολύτου εμπιστοσύνης.
Η Αποστολή, αφ’ ού δι’ απευθείας αντιλήψεως, επισκεπτομένη την Σμύρνην, Κωνσταντινούπολιν, Κριμαία και Τραπεζούντα, λάβη άμεσον γνώσιν των εκασταχού αναγκών, θα εγκαταστήση εις έκαστον των Κέντρων τούτων, χρησιμοποιούσα και εντόπια στοιχεία, ιδίαν υπηρεσίαν και οργάνωσιν.
Κυρίας βάσεις της οργανώσεως ταύτης θεωρώ τας ακολούθους πέντε:
Α’. Υπηρεσία αναχωρήσεως
Να συγκεντρωθούν οι πρόσφυγες εις σταθμούς αναχωρήσεως.
Εκεί να διοργανωθούν:
α)συσσίτια
β) ιατρεία, απολυμαντικός κλίβανος, υγειονομική υπηρεσία
γ) διανομή ενδυμάτων, υποδήσεως, χρημάτων.
Κατόπιν συνεννοήσεως μετά του Κέντρου (Αθήναι, Σμύρνη, Τραπεζούς, Κωνσταντινούπολις) να καταγράφωνται και να ορίζωνται οι εκάστοτε μέλλοντες να παλιννοστήσουν. Η απόφασις της αναχωρήσεως να λαμβάνηται τότε μόνον όταν καλώς εξετασθούν και ορισθούν τα μέρη της εγκαταστάσεως. Η υπηρεσία αύτη της περιθάλψεως διενεργουμένη ήδη από του Κράτους διά τους πρόσφυγας τους καταφυγόντας εις την ελευθέραν Ελλάδα, είναι ανάγκη να οργανωθή υπό της Αποστολής διά τους πρόσφυγας τους καταφυγόντας ιδία εις Κωνσταντινούπολιν και Κριμαίαν.
Β’. Υπηρεσία μετακομίσεως
1) πρόνοια περί μέσων μεταφοράς
2) ακριβής καταγραφή αναχωρούντων
3) υπάλληλοι να τους παρακολουθούν κατά την μεταφοράν: προς τήρησιν της τάξεως, περίθαλψιν, συσσίτια, ιατροί κ.τ.λ.
Γ’. Υπηρεσία εγκαταστάσεως
Η υπηρεσία αύτη θα υποδιαιρήται:
1) εις σταθμούς αφίξεως, όπου θα παρέχηται η απαιτουμένη περίθαλψις όπως και εις τους σταθμούς αναχωρήσεως
2) εις εύρεσιν μέσων προς ταχυτέραν κατανομήν εις τα προς εγκατάστασιν μέρη
3) εις οικοδομήν οικημάτων κ.τ.λ.
4) εις γεωργικήν αποκατάστασιν.
Κατά το Γ’ τούτο στάδιον του έργου της Αποστολής απαραίτητος καθίσταται η επέμβασις και δύο άλλων Υπουργείων: του Υπουργείου της Συγκοινωνίας και του Υπουργείου της Γεωργίας.
Θεμελιώδους σημασίας θεωρώ την απόσπασιν των απαιτουμένων υπηρεσιών εκ των δύο τούτων Υπουργείων και την υποβολήν αυτών υπό την άμεσον εξάρτησιν της Διευθύνσεως της Αποστολής.
Η μετά του Υπουργείου της Συγκοινωνίας συνεργασία θα είναι προσωρινή και θα αφορά την όσον το δυνατόν περιωρισμένην οικοδομήν συνοικισμών και την κατασκευήν οδών, γεφυρών κ.λπ.
Προς τούτο το Υπουργείον της Συγκοινωνίας θα θέση εις την διάθεσιν της Αποστολής τα απαραίτητα προς τον σκοπόν τούτον πρόσωπα και συνεργεία.
Ισως θα ήτο εις πολλά μέρη επωφελές να ανατεθή η κατασκευή συνοικισμών εις εταιρείας, καταβαλλομένης πάντοτε προσπαθείας όπως οι συνοικισμοί ούτοι προσαρμόζωνται με το κλίμα, την τοποθεσίαν, τα ήθη και τα έθιμα και τας ανάγκας των κατοίκων, με την υγιεινήν, την πολιτικήν σκοπιμότητα κ.λπ., και μη επικρατήσωσιν ομοιόμορφα και αλλογενή σχεδιάσματα, μεταφερόμενα αυτούσια από ξένους τόπους και λαούς. Η μετά του Υπουργείου της Γεωργίας συνεργασία θα είναι διαρκεστέρα.
Επομένως μεγαλυτέρα ανάγκη όπως κανονισθή εκ των προτέρων η δικαιοδοσία των δύο Υπουργείων (Γεωργίας και περιθάλψεως) διά να μη έχωμεν συγκρούσεις δικαιοδοσιών και σύγχυσιν.
Το διαχειριστικόν όριον των δύο δικαιοδοσιών ευρίσκω ότι είναι το ακόλουθον:
Η κατανομή των γαιών, ο καθορισμός της καλλιεργείας των, η επιστημονική επίβλεψις, η παροχή κλήρου, κτηνών, γεωργικών εργαλείων κ.λπ. υπάγονται εις το Υπουργείον της Γεωργίας. Η οικονομική διαχείρισις υπάγεται απολύτως εις το Υπουργείον της Περιθάλψεως. Τοιουτοτρόπως η διαχειριστική ευθύνη απομένει ακεραία και ο τρόπος του ελέγχου, μη εξαρτώμενος εκ διαφόρων Υπουργείων, καθίσταται όσον ένεστι απλούς.
Αι δοθησόμεναι τυχόν γαίαι εις τους εγκαθισταμένους πρόσφυγας, θα παρέχωνται επί χρεωλυτική πληρωμή 30 ετών, διχομένης επί των ενδεχομένων θεομηνιών τριετούς εν τω συνόλω παρατάσεως προθεσμίας (αι θεομηνίαι ως γνωστόν έχει παρατηρηθή ότι επανέρχονται κατά δεκαετίαν συνήθως).
Επίσης και τα παρασχεθησόμενα εις εργαλεία, σπόρον, κτήνη, ενδύματα κ.λπ. δάνεια θα αποδίδωνται χρεωλυτικώς εις προθεσμίαν 15 ετών, παρατεινομένης και πάλιν της προθεσμίας, λόγω θεομηνιών, επί διετίαν. Δεδομένης της μεγάλης εκτάσεως των γαιών αίτινες θ’ αποβώσιν Εθνικαί, είμαι της γνώμης, κ. Υπουργέ, ότι και προς το συμφέρον του ταχέως συνοικισμού και προς μείωσιν των δαπανών, τας οποίας θ’ αντιμετωπίση η Κυβέρνησις, να γίνη ενέργεια όπως εκ των προτέρων, οριζόμεναι εκτάσεις γαιών, είτε μισθωθώσι πολυχρονίως, είτε πωληθώσιν εις μεγάλας Ελληνικάς Εταιρείας.
Τοιουτοτρόπως θα υποκινήσωμεν την ιδιωτικήν πρωτοβουλίαν του κεφαλαίου προς οργάνωσιν και επέκτασιν του αποικισμού και προς άμεσον πλουτοπαραγωγήν, θα ποριζώμεθα δε αφ’ ετέρου σημαντικά ποσά, προς αντιμετώπισιν των οικονομικών αναγκών.
Το μειονέκτημα όπερ θα ηδύνατο ν’ αντιταχθή εκ της οικονομολογικής αντιλήψεως, ότι δημιουργούμεν ούτω εκμετάλλευσιν της εργασίας υπό του κεφαλαίου, αίρεται, νομίζω, διά των εξής τριών επιχειρημάτων:
1) Εκ της πείρας εν Αυστραλία, Καναδά και αλλαχού, πιστοποιείται ότι οι μισθούμενοι εργάται ταχέως ευδοκιμούν και συνεχώς εναλλάσσουν, των παλαιοτέρων γιγνομένων ιδιοκτητών και προσερχομένων νεωτέρων.
2) Δεδομένου ότι η Ελλ. Κυβέρνησις θα παρέχη εις πάντα βουλόμενον Ελληνα τμήμα γης, και τα μέσα καλλιεργείας, αι κεφαλαιοκρατικαί επιχειρήσεις θα ευρεθώσιν εις την ανάγκην να πορισθώσιν εργατικάς χείρας άλλοθεν. Τούτον θα αποτελέση υπό τας σημερινάς συνθήκας, του σχετικώς αραιού πληθυσμού, μέγα δι’ ημάς πλεονέκτημα. Υποθέτω δε κυρίως ότι, λόγω των δυσμενεστέρων συνθηκών, αίτινες θα υφίστανται εις τα υπό την Τουρκικήν κυριαρχίαν απομένοντα βιλαέτια και λόγω μεταναστευτικού τινος ρεύματος υπάρχοντος ήδη εν Ασία από του εσωτερικού, οι εργάται των σχηματισθησομένων γεωργικών επιχειρήσεων θα προέλθωσιν εκείθεν. Και καθόσον μάλιστα εις τα απομένοντα Τουρκικά βιλαέτια υπάρχουν πολλοί Ελληνες ή απλώς Ορθόδοξοι εν διασπορά, θα είναι ο τρόπος ούτος επιτήδειον μέσον συγκεντρώσεώς των εν Ελλάδι.
Λαμβάνοντες υπ’ όψιν ότι η υπηρεσία διανομής γαιών θα εξακολουθήση εν Ελλάδι υφισταμένη, αφίεται πάντοτε εις τους μισθωτούς εργάτας των ως άνω αγροτικών επιχειρήσεων, η ελευθερία ν’ αποβώσιν ιδιοκτήται.
Δ’. Σπουδαιότερον Τμήμα της Αποστολής ταύτης πρέπει ν’ αποτελέση η λογιστική αυτού υπηρεσία, και, Ε’. Εις την αποστολήν ανάγκη ν’ αποσπασθώσιν εκ του Υπουργείου ειδικαί υπηρεσίαι:
α) διά την πληρωμήν συντάξεων θυμάτων πολέμου β) διά την πληρωμήν επιδομάτων (τρεχόντων και καθυστερουμένων) εις οικογενείας επιστράτων προσφύγων.
——————–
Είναι περιττόν, Κύριε Υπουργέ, να εξάρω εις Υμάς τον ανυπολόγιστον εθνικόν και οικονομικόν αντίκτυπον, τον οποίον προώρισται να έχη η καλή ή η κακή διαχείρισις του μεγίστου τούτου προβλήματος, το οποίον ήδη αντικρύζει, και εντός ολίγου θα κληθή να λύση και να εφαρμόση το Ελληνικόν Κράτος.
Αρκεί να σας υπενθυμίσω, Κύριε Υπουργέ, τους εξής αριθμούς:
1) Οτι εις την Ελευθέραν Ελλάδα περιθάλπωμεν ήδη, υπέρ τας 470.000 προσφύγων.
2) Οτι εις την Νότιον Ρωσσίαν έχουν συγκεντρωθή περί τας 600.000 Ελληνες πρόσφυγες, οι πλείστοι καταγόμενοι εκ του Πόντου.
Και διά την ακρίβεια:
Οδησσός                           20.000
Κριμαία                               60.000
Μαριούπολις                    100.000
Ταϊγάνι                                 1.000
Ροστόβη                             10.000
Αικατερινοδάρ (& πέριξ)   100.000
Σοχούμ                               40.000
Τυφλίς (& πέριξ)               200.000
Βατούμ (& παραλία)          30.000
___________________________________
566.000
Ούτοι ζητούν να παλιννοστήσουν εις το βιλαέτιον της Τραπεζούντος κυρίως.
Ουδείς δύναται να προΐδη την κολοσσιαίαν διά το μέλλον της Ελληνικής φυλής επίδρασιν μιας καλώς ωργανωμένης παλιννοστήσεως και εγκαταστάσεως του πληθυσμού τούτου εις τα παράλια του Ευξείνου Πόντου, δεδομένου μάλιστα ότι εντός ολίγου θα ενεργηθή δημοψήφισμα το οποίον και θα καθορίση την διεθνή θέσιν του μεγάλου τούτου Ελληνικού τμήματος.

3) 200.000 Θράκες, μετακινηθέντες εκ των Τουρκικών και Βουλγαρικών καταδιώξεων ζητούν να επανέλθουν και να ελληνοποιήσουν εκ νέου τα Θρακικά εδάφη.
Η κατάστασις των προσφύγων των δύο τούτων τελευταίων κατηγοριών είναι κατά τας ανεπισήμους εκθέσεις τας υποβληθείσας εις το Υπουργείον των Εξωτερικών αφάνταστος οικτρά.
Ουδεμία συστηματική οργάνωσις, ουδεμία πρόνοια συνεχής· πλείστοι αποθνήσουν εκ της πείνης, άλλοι εκ της ελλείψεως στοιχειώδους ιατρικής περιθάλψεως.
Η επούλωσις των πληγών τούτων δεν πρέπει ν’ αφεθή εις την καλήν θέλησιν μόνον των ατόμων, και εις την πολυθόρυβον φιλανθρωπίαν των κυριών.
Ανάγκη το Κράτος να επέμβη.
Από έκθεσιν υποβληθείσαν εις το ημέτερον Υπουργείον αποσπώ την εξής, χαρακτηριστικήν περικοπήν:
«Η συντελεσθείσα καταστροφή είναι ανωτέρα και της τραγικωτέρας περιγραφής. Τα χωρία είναι σχεδόν κατεστραμμένα, επείγει άμεσος διόρθωσις αυτών, όπως μέχρι του χειμώνος καταστώσι κατοικήσιμα. Οπως προ πενταετίας, λόγω των εκ Τουρκίας διωγμών παρουσιάσθησαν τοιούτοι ανάγκαι ώστε να συστηθή ιδιαίτερον Υπουργείον προς εγκατάστασιν των εκ Τουρκίας καταφθανόντων προσφύγων, ούτω και σήμερον παρουσιάζεται η αυτή ανάγκη, αν μη μείζων, διά τους παλιννοστούντας πρόσφυγας.
Αι επιτροπαί των προσφύγων ενταύθα, παρ’ όλην την καλήν των διάθεσιν, θα είναι ανεπαρκείς. Προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως χρήζει ιδιαιτέρως κρατική οργάνωσις.
Τοιαύτη δε ευτυχώς δεν πρόκειται να δημιουργηθή σήμερον εις τα ελευθερούμενα μέρη. Αι ανά την παλαιάν Ελλάδα υφιστάμεναι υπηρεσίαι επί της εγκαταστάσεως προσφύγων, αίτινες λόγω της ειδικότητος αυτών, της αποκτηθείσης πείρας, του ενιαίου της κατευθύνσεως, εν συνεργασία μετά των ενταύθα επιτροπών, θα εξυπηρετήσωσιν αποτελεσματικώτερον την κατάστασιν».
——————–
Ανακεφαλαιών υποβάλλω Υμίν, κ. Υπουργέ, το γενικόν διάγραμμα της οργανώσεως της Αποστολής:
Ι. Διευθυντής της Αποστολής
ΙΙ. Υπηρεσία αναχωρήσεως προσφύγων.
ΙΙΙ. Υπηρεσία μετακομίσεως προσφύγων.
ΙV. Υπηρεσία αποκαταστάσεως προσφύγων.
V. Υπηρεσία λογιστική και στατιστική.
VI. Υπηρεσία πληρωμής συντάξεων και επιδομάτων.
Κύριε Υπουργέ
Η θεωρητική μελέτη και διαγραφή ενός προγράμματος δεν είναι τόσον δυσχερής, όσον η εύρεσις προσώπων δυναμένων να προσαρμόσωσι αρτίως το πρόγραμμα τούτο εις πράγματα. Διά τούτο τολμώ, Κύριε Υπουργέ, να επιστήσω ιδιαίτατα την Υμετέραν προσοχήν εις την εύρεσιν των προσώπων τούτων. Πρέπει να συνδυάζωσι τον ενθουσιασμόν μετά της λελογισμένης σκέψεως, την φιλεργίαν μετά της εντιμότητος, απαρέγκλιτον προσήλωσιν εις τον γενικόν σκοπόν μετά της ευστροφίας και ικανότητος προς εύθετον μεταλλαγήν των λεπτομερειών.
Το σημείωμα τούτο θα ήτο ατελές, αν δεν υπέβαλλον εις Υμάς, Κύριε Υπουργέ, συμφώνως και προς την προφορικήν εντολήν ήν μοι εδώκατε, κατάλογον προσώπων τα οποία, ως εκ της υπηρεσιακής ή κοινωνικής μετ’ αυτών γνωριμίας μου, θεωρώ απολύτως άξια ν’ αναλάβουν και να φέρουν εις αίσιον πέρας έν τόσον δύσκολον και συνάμα τοσαύτης εθνικής σημασίας έργον.
Συνιστών τα πρόσωπα ταύτα έχω πλήρη συναίσθησιν της ευθύνης, ην αναλαμβάνω:
Θ. Θεοδωρίδην } διά την περίθαλψιν
Δ. Φικιώτην } εν γένει προσφύγων (ΙΙ, ΙV)
Ν. Κασσαβέτην διά την διεύθυνσιν του VΙ τμήματος
Δίδα Καλλίου διά την διεύθυνσιν των συσσιτίων
Τα Υπουργεία της Συγκοινωνίας και Γεωργίας θα μας αποσπάσουν τα κατάλληλα διά την υπηρεσίαν της δικαιοδοσίας των πρόσωπα.
Εκτός της υπηρεσίας, της απολύτου εμπιστοσύνης μου και με ατομικήν μου ευθύνην υποδεικνύω τους εξής:
Τον κ. Εμμ. Γεωργιάδην, εξαιρετικής όλως αντιλήψεως και δραστηριότητος, διά την διεύθυνσιν του ΙΙΙ τμήματος.
Τον κ. Κ. Χαριτάκην, ιατρόν, διά την διεύθυνσιν της Υγειονομικής υπηρεσίας.
Τον κ. Ιω. Αγγελάκην, Γραμματέα της Ιονικής Τραπέζης, διά την Διεύθυνσιν του V τμήματος.
Η υποδεικνυουμένη εν τω σημειώματι τούτω οργάνωσις, πιθανόν κατά πολλά να μετατραπή μετά την άμεσον αντίληψιν των τοπικών συνθηκών.
Ποτέ δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθή η αυτή και εις τα τρία προσφυγικά κέντρα.
Αι λεπτομέρειαι βεβαιότατα, χωρίς να λάβωσι ποτέ ωρισμένην αμετακίνητον μορφήν, θα παραλλάσσουν, διαρκώς προσαρμοζόμεναι με την εκάστοτε ανάγκην.
Αλλά παντού και πάντα θα καθοδηγή την εφαρμογήν η αυτή κεντρική κατεύθυνσις και θα παραμένη απαραβίαστος η εσωτερική ενότης· θα καταμερίζωνται αι ευθύναι εις πρόσωπα ειδικά και θα λείψη πλέον η ασυστηματοποίητος και επικίνδυνος επέμβασις της φιλανθρωπίας, του ερασιτεχνισμού και του ανευθύνου. Διά τούτο φρονώ ότι η Αποστολή πρέπει να λάβη εκ του Κέντρου μόνον την ωρισμένην γενικήν κατεύθυνσιν· εις τον καθορισμόν των μέσων εν τη εφαρμογή σκόπιμον θεωρώ ν’ απολαύη ποιάς τινος ελευθερίας. Τούτο καθίσταται, νομίζω, όλως απαραίτητον, εάν ληφθώσιν ειδικώς νυν υπ’ όψιν αι μεγάλαι αποστάσεις, αι δυσκολίαι της επικοινωνίας και αι καθ’ ημέραν σχεδόν μεταβαλλόμεναι, εις το ακαθόριστον έτι χάος των μερών εκείνων, μορφαί της πραγματικότητος. Διά της τοιαύτης μόνον συγκεντρωτικής άμα και αυτεξουσίου ενεργείας είμαι βέβαιος ότι η Αποστολή αύτη θα δυνηθή να επιτελέση την ανατεθησομένην εις αυτήν δύσκολον και μεγάλην εντολήν.
Μετά βαθυτάτης τιμής
Ο Διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως
Ν. Καζαντζάκης