Ο Θεσμός των Ανεξάρτητων Αρχών (του Δ. Λιναρδάτου)

Όλοι μας υποβάλουμε τη φορολογική μας δήλωση ηλεκτρονικά στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ή έχουμε ακούσει για τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ή το ποσοστό ανεργίας που παρουσιάζονται στις περιοδικές Εκθέσεις της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η οποία αποτελεί Ανεξάρτητη Αρχή. Επίσης, πολλοί είναι οι πολίτες που απευθύνονται καθημερινά στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, στον Συνήγορο του Πολίτη, στον Συνήγορο του Καταναλωτή ή σε κάποια άλλη Ανεξάρτητη Αρχή για να υποβάλουν καταγγελία ή να ενημερωθούν για το τι ορίζει η νομοθεσία στα θέματα που τους απασχολούν. Τι είναι όμως οι Ανεξάρτητες Αρχές, τις οποίες ακούμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια;

Οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές ή Ανεξάρτητες Αρχές, όπως έχει επικρατήσει να αποκαλούνται, είναι ένας σύγχρονος θεσμός που έχει εισαχθεί για να αντιμετωπίσει το κράτος αποτελεσματικά την πολυπλοκότητα των θεμάτων που ανακύπτουν σε διάφορους ευαίσθητους τομείς του πεδίου ευθύνης του.

Οι Ανεξάρτητες Αρχές αποτελούν συνήθως συλλογικά όργανα µε αυτοτελή διοικητική δομή και προϋπολογισμό που απασχολούν εξειδικευμένα στελέχη με μεγάλη εμπειρία, στοιχεία που τους προσδίδουν ευελιξία στην αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Ο ρόλος τους είναι να ρυθμίζουν και να εποπτεύουν αποτελεσματικά τομείς της δημόσιας διοίκησης καθώς και της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας, ασκώντας κανονιστικές, γνωμοδοτικές, διαιτητικές, ελεγκτικές και διαμεσολαβητικές αρμοδιότητες. Οι κανονιστικές Αποφάσεις των Ανεξάρτητων Αρχών δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και έχουν ισχύ νόμου. Στο πλαίσιο των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων τους, οι Αρχές μπορούν να επιβάλουν πρόστιμα στους παραβάτες σε περίπτωση που διαπιστώσουν παραβάσεις της σχετικής νομοθεσίας που άπτεται των αρμοδιοτήτων τους.

Ειδικότερα, οι Ανεξάρτητες Αρχές καλούνται να ασκήσουν  αποτελεσματικά μια σειρά από λειτουργίες του κράτους με σκοπό:

• την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων και δυσλειτουργιών των παραδοσιακών δομών της Δημόσιας Διοίκησης,
• την αποτελεσματική προστασία θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων έναντι των σύγχρονων απειλών, ενόψει και της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας,
• την ανταπόκριση σε ρυθμιστικές προκλήσεις που αφορούν την εύρυθμη λειτουργία εξειδικευμένων και σύνθετων τομέων της οικονομίας, όπως η ενέργεια, οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες, οι μεταφορές και τα ταχυδρομεία, και
• τη διασφάλιση στο μέγιστο βαθμό, της ισονομίας, της ισότητας, της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της νομιμότητας, του δημοσίου συμφέροντος καθώς και της προστασίας των πολιτών.

Tα µέλη των Διοικήσεων τω Ανεξάρτητων Αρχών, οι οποίες συνήθως αποκαλούνται «Ολομέλειες», απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Ο τρόπος επιλογής τους καθορίζεται από το Σύνταγμα ή τον ιδρυτικό νόμο κάθε Αρχής. Ειδικότερα, σε ορισμένες Αρχές επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, σε άλλες Αρχές από το Υπουργικό Συμβούλιο και σε άλλες από τον Υπουργό, ο οποίος έχει την αρμοδιότητα χάραξης της πολιτικής σε τομείς συναφείς με τις αρμοδιότητες της αντίστοιχης Αρχής.