Τηλεκπαίδευση στην εποχή της καραντίνας…του Αντώνη Αντωνακάκη

Η έγκυρη βρετανική ειδησεογραφική πλατφόρμα Economist δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα «πειθαναγκάστηκε» να προχωρήσει στην ψηφιακή ολοκλήρωσή της έτσι ώστε να πλησιάσει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και εξαιτίας της τηλεκπαίδευσης των 1.4 εκατομμυρίων μαθητών και 200 χιλιάδων εκπαιδευτικών, κάτι που με έβαλε σε σκέψεις τις οποίες συνδύασα με τις εμπειρίες μου ως εκπαιδευτικός που κάθε μέρα προσπαθεί να κάνει το καλύτερο πάνω από το πληκτρολόγιο και την οθόνη για τους μαθητές του.

Πράγματι, η ανάγκη μας εξώθησε να καλυτερεύσουμε και σαν χρήστες της σύγχρονης τεχνολογίας αλλά και σαν δάσκαλοι. Σαφώς κάποιες επενδύσεις έγιναν και σε επίπεδο οικογενειακό αλλά και σε επίπεδο δημοσίων επενδύσεων. Πολλές οικογένειες αναγκάστηκαν να αγοράσουν τον πρώτο του ή και τον δεύτερο υπολογιστή τους είτε σταθερό είτε φορητό. Κάποιες συνδέσεις διαδικτύου αναβαθμίστηκαν λίγο βιαστικά είτε έγιναν καινούριες συνδέσεις για να καλύψουν τις ανάγκες όλων μας. Μερικοί εκπαιδευτικοί που ως τώρα δεν είχαν και μεγάλη επαφή με τον αντικείμενο αναγκάστηκαν να βουτήξουν στα βαθιά της τεχνολογίας για να μπορέσουν να συνεχίσουν να κάνουν τη δουλειά τους.

Άρα, θα πείτε, το άρθρο είναι στη βάση του σωστό και η Ελλάδα μας κάνει βήματα προς την κατεύθυνση που πρέπει. Πράγματι, φαίνεται ότι έτσι είναι. Όμως, δυστυχώς, για όλα υπάρχει και η άλλη όψη, μια όψη αρνητική που δεν μας αξίζει καθόλου.

Το Υπουργείο Παιδείας είχε μπροστά του έξι μήνες να προετοιμαστεί για αυτή τη δεύτερη καραντίνα που, τουλάχιστον, όλοι φοβόμασταν ότι θα έρθει. Παρόλα αυτά, το δημόσιο κομμάτι που Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου καθώς και οι υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας δεν έκαναν τίποτε για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε αυτό που έρχεται. Μερικά από τα θέματα στα οποία θα μπορούσε να τα είχε πάει καλύτερα:

• Οι επενδύσεις στο ΠΣΔ είναι στα τάρταρα και οι άνθρωποι που το επανδρώνουν (που τους ξέρω προσωπικά με όλες τις προσπάθειες που κάνουν) είναι μόνοι τους χωρίς ουσιαστική βοήθεια από τη διοίκηση παλεύοντας κόντρα στο ρέμα. Εκεί οφείλεται το φιάσκο των πρώτων ημερών όπου τα πάντα κρέμαγαν όταν προσπαθούσαμε να πιστοποιηθούμε στο σύστημα. Η βιαστική και καθόλα λάθος λύση που επιλέχθηκε είναι να μην ζητείται από τους μαθητές να πιστοποιούνται στην είσοδό τους για να μην το επιβαρύνουν. Έτσι λοιπόν στην ψηφιακή «τάξη» μπορεί να παρεισφρήσει οποιοσδήποτε με σκοπούς που είναι άγνωστοι και πολλές φορές όχι τόσο αθώοι.
• Τα σχολεία είναι παντελώς ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν αυτή την ψηφιοποίηση που επιχειρείται. Ο εξοπλισμός που έχουν είναι στις περισσότερες των περιπτώσεων αστείος έως και επικίνδυνος. Υπολογιστές 20ετίας (!) σε περισσότερες από το 30% των περιπτώσεων σύμφωνα με την εκτίμησή μου στα σχολεία της Αθήνας, εγκαταστάσεις τουλάχιστον ανεπαρκείς που δικτυώνουν το πολύ 2-3 χώρους από το σχολείο, συνθήκες πολλές φορές τριτοκοσμικές. Δεν υπάρχουν σε πολλές περιπτώσεις Η/Υ διαθέσιμοι για τους εκπαιδευτικούς παρά μόνο για διοικητικές εργασίες που βέβαια είναι ανεπαρκέστατοι. Οι διαδραστικοί πίνακες σπανίζουν και εκεί που υπάρχουν, είναι περιττοί γιατί δεν προβλέπεται από τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών η χρήση τους. Οι δικτυώσεις των σχολείων είναι ανεπαρκέστατες επίσης, στην πλειονότητα των περιπτώσεων με μια σύνδεση ADSL μόνο που μπορεί να «πιάνει» από 4 μέχρι 12 ή και λίγο παραπάνω MBps, δηλαδή τελείως αναιμική για ένα ολόκληρο σχολείο. Το Υπουργείο έσπευσε να μοιράσει μερικά tablet όπως λέει (6 ήρθαν στο σχολείο μου) καθιστώντας τον Διευθυντή υπεύθυνο να τα «δανείζει» σε μαθητές που τα είχαν ανάγκη. Τα κριτήρια, τον τρόπο, τις διαδικασίες και τα υπόλοιπα, τα άφησε στη φιλοτιμία του Διευθυντή.
• Η ψηφιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι σε τραγικά επίπεδα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το κομμάτι αυτό ανήκει ΚΑΘ’ ΟΛΟΚΛΗΡΙΑΝ στο Υπουργείο Παιδείας. Δεν μπορεί να μένει αμέτοχο στις κραυγές αγωνίας πολλών εκπαιδευτικών που προσπαθούσαν να αρπάξουν ότι μπορούσαν από το Facebook, συναδέλφους ή τα πιο τεχνολογικά μορφωμένα παιδιά τους. Είναι δουλειά του Υπουργείου να βεβαιώνεται ότι τα στελέχη του μπορούν να φέρουν εις πέρας μια εργασία που τους αναθέτουν και όχι να επαφίεται στην φιλοτιμία τους για το τι θα μάθουν δεξιά και αριστερά. «μα» θα πει κάποιος, «γιατί δεν τα μαθαίνουν μόνοι τους όπως τα μάθαμε και εμείς;» – Γιατί δεν είναι σωστό, απαντώ. Σε ποια ακόμα και ιδιωτική εταιρεία που σέβεται τον εαυτό της αναθέτει στους εργαζόμενο να μάθει μόνος του τα νέα συστήματα που εισάγονται σ’ αυτή; Σε καμιά είναι η απάντηση. Δεν είναι ένδειξη σοβαρότητας, δεν παρέχει ομοιομορφία και το κυριότερο, δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν μάθει αυτά που έπρεπε να μάθουν όπως πρέπει. Αυτός είναι και ο λόγος που ζωντάνεψαν και γιγαντώθηκαν ομάδες στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης από εκπαιδευτικούς που προσπαθούσαν να βρουν λίγα ψήγματα γνώσης δεξιά και αριστερά. Αυτό είναι κατάντια κυρίες και κύριοι ταγοί του υπουργείου παιδείας μας.
• Επίσης, ένα άλλο δραματικά ελλειμματικό πεδίο στη Δημόσια εκπαίδευση είναι αυτό των προσβάσεων σε πολλαπλούς πόρους. Νομίζω παλιότεροι Υπουργοί Παιδείας είχαν εξαγγείλει το Ψηφιακό σχολείο στο οποίο εκτός από τα φυσικά μέσα στα σχολεία θα δημιουργούνταν και ψηφιακές βιβλιοθήκες υποστηρικτικές των εκπαιδευτικών για το καθημερινό τους μάθημα, που βέβαια, έμεινε απλώς εξαγγελία.

Θα μπορούσαν να είχαν γίνει άλματα στους τομείς αυτούς, αλλά φαίνεται ότι είχαν άλλα να κάνουν στο Μαρούσι. Το Υπουργείο δυστυχώς και σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε τόσες προηγούμενες κάνει ότι μπορεί για να αποφύγει να ξοδέψει χρήματα. Δυστυχώς όμως, οι πόροι είναι ένα, ίσως το σπουδαιότερο, μέτρο του πόση αξία δίνει η εκάστοτε Κυβέρνηση στην Παιδεία.

Από εκεί και πέρα, το επίπεδο ψηφιακής ολοκλήρωσης μεταξύ των μαθητών μας είναι τόσο διαφορετικό που τελικά μόνο σωστό μάθημα δεν μπορεί να γίνει. Ένα μεγάλο μέρος των μαθητών μου μπαίνει στο μάθημα με κινητό ή απλό τηλέφωνο. «Έχεις πρόσβαση σε υπολογιστή;» ρωτάω έναν μαθητή. «Έχω κύριε» μου απαντάει, «αλλά τον χρησιμοποιεί η μεγάλη μου αδελφή για το δικό της μάθημα στο πανεπιστήμιο». Άλλη απάντηση: «τον έχει η μαμά μου στη δουλειά, αν τον φέρει το απόγευμα θα προσπαθήσω να κάνω την άσκηση». Κάποια στιγμή, ενώ προσπαθούσε ένας μαθητής να μου απαντήσει σε μια ερώτηση που του είχα κάνει, ακούγονταν μια κακοφωνία στο παρασκήνιο σαν να είχε κάποιος την τηλεόραση πολύ δυνατά. Σε ερώτησή μου, μου απάντησε ο μαθητής ότι ήταν ο φοιτητής αδελφός του που ακούει το δικό του μάθημα και δεν μπορούσε να βάλει ακουστικά γιατί τα είχε δώσει σ’ εκείνον. Κάποιος θα μπορούσε να πει, «ας πάρει ένα σετ ακουστικά, πόσο κάνουν;» αλλά υπάρχουν νοικοκυριά που τα οικονομικά τους δεν τους επιτρέπουν να πάρουν τα απαραίτητα όχι να πάρουν ακουστικά.

Πολλοί από μας, κλεισμένοι στον δικό μας μικρόκοσμο, νομίζουμε ότι τα πράγματα είναι ιδανικά ή τουλάχιστον σε ανεκτό επίπεδο για όλους. Πως όμως να κάνουν μάθημα 2 η τρία παιδιά σε ένα δωμάτιο αν δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσει ο καθένας το δικό του σετ ακουστικών και ΗΥ; Και επιπλέον να υπάρχει και ένας γονιός που χρειάζεται τον υπολογιστή του για την δική του εργασία; Η φυσική παρουσία στο σχολείο, τουλάχιστον παρέχει αυτό στα παιδιά, τους προσφέρει ένα ενιαίο περιβάλλον εργασίας στο οποίο όλοι έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και προσβάσεις και οι καθηγητές έχουν ένα ελάχιστο επίπεδο εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν.

Ένας τομέας όμως που λειτούργησε ανέλπιστα καλά, τουλάχιστον για μένα, είναι αυτός του ότι το μάθημα γίνεται απροβλημάτιστα. Οι μαθητές, εφόσον είναι ο καθένας στο σπίτι του, δεν έχουν την δυνατότητα να διαταράξουν την πορεία του μαθήματος. Αλλά και αν ακόμα το επιχειρήσουν, είναι πολύ εύκολο για τον συντονιστή εκπαιδευτικό να τους αποκόψει ψηφιακά. Η παράδοση γίνεται εύκολα γιατί δεν έχουμε τους μαθητές να φωνάζουν ή να μιλάνε μεταξύ τους και να καθυστερούν το μάθημα. Μερικοί από τους μεγαλύτερους μαθητές μου που είναι στην Γ’ Λυκείου και βαδίζουν για να δώσουν Πανελλαδικές εξετάσεις μου το επισήμαναν ήδη αυτό.

Επίσης αν ο καθηγητής είναι προετοιμασμένος και έχει ευχέρεια στον χειρισμό των ψηφιακών εργαλείων, μπορεί να κάνει το μάθημα αρκετά ενδιαφέρον και πυκνό. Βέβαια, όπως έχουμε ήδη πει, δεν έχει βοήθεια από πουθενά σε υλικό και ότι άλλο χρειάζεται. Ας είναι καλά το φιλότιμό του, τα κοινωνικά δίκτυα, και ο θεός της Ελλάδας!

Τα παιδιά που θέλουν να παρακολουθήσουν το κάνουν με ευκολία, ενώ εκείνα που δεν θέλουν, μπορούν πολύ εύκολα να ασχοληθούν με κάτι άλλο. Αυτό δυστυχώς, όσο και μας βολεύει μερικές φορές, οδηγεί μερικά παιδιά μακριά από την εκπαιδευτική διαδικασία. Προτιμούμε να τους έχουμε κοντά μας, να προσπαθούμε συνεχώς να τους μεταλαμπαδεύσουμε ότι μπορούμε περισσότερο και να τους κερδίσουμε. Με την εξ αποστάσεως διδασκαλία, αν δεν μας έρχεται απάντηση από την άλλη μεριά, δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά πράγματα. Γι’ αυτό πάντα θα θέλουμε να είμαστε μαζί με τους μαθητές μας σε φυσική παρουσία για να αγωνιζόμαστε για όλους και με όλους.