Η ηλικίωση και η φθορά του χρόνου στην ποίηση του Καβάφη…της Έλενας Χαβαλεδάκη

Οι ποιητές δεν γερνούν ποτέ, είναι σαν να έχουν γεννηθεί γέροι. Όταν το σώμα και η μορφή τους γερνάει, τότε καταφεύγουν στην Τέχνη της Ποίησης για λύτρωση. Τα λόγια του Καβάφη, στο ποίημα του ‘’Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Kομμαγηνή 595 μ.X.’’, φανερώνουν κάτι τραγικό για την φύση του χρόνου και ‘’σαν να είναι η ελεγεία του χρόνου γενετική στιγμή της ποιητικής εκδοχής.’’ Δεν υπάρχει πιο τυπική ποιητική αφετηρία που να δηλώνει καλύτερα το ‘’άδειασμα’’ του Είναι του ποιητή από ‘’νόημα’’ και την ψυχική κρίση που προετοιμάζει την ποιητική λύση. Συνήθως, οι άνθρωποι λίγο-πολύ ξεχνάνε, όμως, ο ποιητής δεν ξεχνάει ποτέ γιατί είναι κομμένος από την ζωή.
Στα αποκηρυγμένα ποιήματα, ο Καβάφης εκφράζει τον πόνο και την μελαγχολία που νοιώθει. Το κλειδί, για την κατανόηση των αποκηρυγμένων δεν είναι η ηλικία και η πρώιμη γήρανση που αισθάνεται, αλλά η έκβαση μιας σύγκρουσης ανάμεσα στην πρωτογενή ποιητική λειτουργία του προσώπου που θέλει να εκφραστεί και την δευτερογενή ποιητική λειτουργία της Τέχνης, η οποία δεν ζητά να εκφραστεί, αλλά μόνο να πει. Στον Καβάφη, υπερισχύει η δεύτερη λειτουργία γιατί είναι πιο δυνατή. Σχεδόν όλα τα εδάφη που μπορούν να κατακτηθούν θα κατακτηθούν από την ποιητική γλώσσα, όλα τα πράγματα που μπορούν να πραγματοποιηθούν ακόμα και αυτά που μένουν μόνο στη σφαίρα της φαντασίας, γίνονται λόγια. Εκεί βρίσκεται η αλήθεια και ο ποιητής θα υπηρετήσει την αλήθεια της Τέχνης του, που ξέρει να γιατρεύει τις πληγές του. Όσο η τέχνη του είναι ατελέστερη καλλιτεχνικά και ‘’πρωτογενέστερη’’ τόσο λιγότερο ξέρει από ίαση και φάρμακα. Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό συγκρίνοντας τα εκατόν πενήντα τέσσερα ποιήματα του με τα τριάντα επτά αποκηρυγμένα. Τα πρώτα δεν θεωρούνται βιωματικά ενώ, τα τελευταία είναι. Επίσης, τα εκατόν πενήντα τέσσερα είναι η τέχνη του, ενώ τα αποκηρυγμένα η ψυχολογία του.

Κλασικός και μοντέρνος, ελληνικός και παγκόσμιος, ευγενικός και συνάμα ειρωνικός, υπερβολικός αλλά και αινιγματικός ο Καβάφης, σαν παράγοντας πολιτισμού, βρίσκεται έξω από την γενιά του. Η σύγχρονη μελέτη του Καβάφη τον αναδεικνύει ως ένα ποιητή που έσπασε τις αισθητικές και ποιητικές σταθερές της εποχής του. Στο έργο του μιλά για κοινωνίες της επιθυμίας, στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, και αντιλαμβάνεται ότι ‘’η ηδονή, όπως και η οδύνη μπορεί να έχει ριζοσπαστική δυναμική, κοινοτική και κοινωνική.’’

Κλείνοντας, ο ποιητής δε μπόρεσε να ‘’σωθεί’’ από τη φθορά του χρόνου και να γιατρευτεί από τον πόνο και τα αρνητικά συναισθήματα, όμως μέχρι σήμερα παραμένει ζωντανός μέσω της ποίησης του η οποία συνεχίζει να είναι εκφραστική, συναισθηματική, πλούσια σε εικόνες και νοήματα σε κάθε ανάγνωση. Είναι καιρός να διαβάσουμε ξανά τον Καβάφη και γενικά τους ποιητές, αφού είναι οι μόνοι που μπορούν να αποκαταστήσουν μια ιδέα περί ολότητας. Να ‘’ακούσουμε’’ λοιπόν τι έχουν να μας πουν όχι μόνον σαν κάτι αλλότριο προς τον αεροστεγή χώρο αντήχησης των αριθμών που εμπλέκονται στην παραληρούσα οικονομική δυσπραγία της σημερινής εποχής, αλλά πρωτίστως σε μια σχέση αντιδικίας με την τελευταία και σε πείσμα του μονολόγου που αυτή εκπέμπει.
Η πρωτοβάθμια ποιητική λειτουργία μιλά για την αρνητικότητα της ζωής, για το άκυρο της ευτυχίας και για το ότι τη ζωή μπορεί κανείς να τη ζήσει σαν μια ανεκπλήρωτη επιθυμία, είναι μια κατάθεση της απουσίας που θέλει να αναχθεί σε ελεγεία.