Από τη συννεφούλα στο cloud…του Κώστα Γιαννακού

Κάποτε στα νιάτα μου (την δεκαετία του 1960, τότε που πετάγαμε ακόμη σε ρομαντικά σύννεφα με τη ‘συννεφούλα’ του Διονύση), ένα ‘κείμενο’ μπορούσε να αποθηκευτεί (αναλογικά τότε, μηχανικά-ηλεκτρικά) σε ένα βιβλίο, ένα τετράδιο, ένα δίσκο βινυλίου, μια κασέτα μαγνητοφώνου, σε φιλμ ή βιντεοκασέτες για ταινίες ή ένα άλμπουμ φωτογραφιών. Για μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών υπήρχαν οι βιβλιοθήκες ή οι μεγάλες δισκοθήκες.
Την δεκαετία του 1970 κυκλοφορούν οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές και το τοπίο αλλάζει. Μπαίνουμε πια στην ψηφιακή εποχή. Η γραφομηχανή θα γίνει πληκτρολόγιο, το μπλοκ οθόνη, το μολύβι ποντίκι, το τετράδιο δισκέτα στην αρχή κι ύστερα CD και στικάκι USB, το φωτοτυπικό εκτυπωτής και πάει λέγοντας.

Αποθήκες δεδομένων
Η αλματώδης διάδοση της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών στις μέρες μας δημιουργεί καινούργιες ανάγκες. Ένας τεράστιος όγκος πληροφορίας ψηφιοποιείται και κάπου πρέπει να αποθηκευτεί. Κάθε ηλεκτρονική συσκευή έχει μια περιορισμένη μνήμη, που μας καλύπτει ως έναν βαθμό τη ανάγκη αποθήκευσης δεδομένων, αλλά και του απαραίτητου λογισμικού για την λειτουργία της, που μπορεί εύκολα να επεκταθεί με τη χρήση ενός εξωτερικού σκληρού δίσκου ή με CD και στικάκια.
Η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για αποθηκευτικό χώρο δεν αφορά βέβαια μόνο σε απλούς χρήστες σαν εμάς, αλλά και σε μεγάλες εταιρείες, όπως τράπεζες, εταιρείες τηλεπικοινωνιών κλπ. Μια σημαντική υπηρεσία που παρέχουν είναι και η φιλοξενία ιστοσελίδων.

Ένα ‘σύννεφο’ από servers
Φανταστείτε ένα μεγάλο κτίριο, σαν αυτό της φωτογραφίας, γεμάτο από υπερυπολογιστές, που κατασκευάζουν οι διακομιστές (servers). Κάποια μπορείτε να τα δείτε, αλλά τα περισσότερα δεν φαίνονται γιατί για λόγους οικονομίας ψύξης (τα μηχανήματα αυτά ζεσταίνονται πολύ) είναι υπόγεια.
Οι χιλιάδες αυτές αποθήκες, είναι γνωστές ως Data Centers (ή Server Farms) και υπάρχουν διάσπαρτες παντού πάνω στη μικρή μας Γη. Πέρα από την δυνατότητα αποθήκευσης διαθέτουν πολύ ισχυρά δίκτυα υπολογιστών (με τεράστια επεξεργαστική ισχύ), κατάλληλα για να ‘τρέξουν’ και τα πιο πολύπλοκα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης. Τα κέντρα αυτά διασυνδέονται μεταξύ τους, δημιουργώντας τα σύγχρονα ‘υπολογιστικά νέφη’, τα clouds. (εικόνα 1)
Φανταστείτε τώρα ένα ολόκληρο σύννεφο από διασυνδεδεμένους υπολογιστές να κατεβαίνει κάτω και να ρουφάει το υλικό από το laptop ή το κινητό σας, σαν μια ηλεκτρική σκούπα. Φεύγοντας από τη συσκευή σας θα παραμείνει αποθηκευμένο οnline (‘στα σύννεφα’) μέχρι να το ξαναχρειαστείτε. Μπορείτε να το δείτε και να το επεξεργαστείτε όπου θέλετε, στο σπίτι, στην δουλειά ακόμα και στο κινητό σας. Όλα αυτά βέβαια αποκτούν νόημα πρακτικά σήμερα χάρις στις πραγματικά μεγάλες ταχύτητες του διαδικτύου, με την εφαρμογή των οπτικών ινών.
Σε ποιον ανήκουν;
Οι περισσότερες στους δυο ‘κολοσσούς’: τη Google (το Drive) και τη Microsoft (το OneDrive), αν και υπάρχουν κι άλλοι μεγάλοι παίκτες στον χώρο (Apple, Dropbox, Box, Idrive κ.α.), που προσφέρουν τα βασικά πακέτα (μέχρι 15 GB) δωρεάν. Παράλληλα βέβαια διαθέτουν και συνδρομητικά πακέτα με έξτρα GB (που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν και τα TB), αλλά επί πληρωμή σε μηνιαία βάση ή για μεγάλο χρονικό διάστημα (με μια χρέωση της τάξης των 60ευρώ τον χρόνο για τα 100 GB).
Ένα cloud μπορεί να διαθέτει και μια εταιρεία για τις ανάγκες της και μόνον. Ο ΟΤΕ π.χ. ή η Wind διαθέτουν προφανώς τα δικά τους ‘συννεφάκια’. Κάθε μεγάλη εταιρεία που προμηθεύει την αγορά με κινητά ή ‘έξυπνες’ ηλεκτρικές σκούπες ρομπότ, μπορεί να διαθέτει το δικό της cloud, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών της, αφού χωρίς να το ξέρει ή να χρειάζεται να κάνει κάτι ο πελάτης (client), μπορεί να βελτιώνει διαρκώς τα προγράμματα και τις υπηρεσίες της.

Πώς λειτουργεί;
Έστω ότι στέλνουμε σήμερα ένα αρχείο από τον υπολογιστή μου για αποθήκευση στο cloud της Google, από την Αθήνα όπου βρίσκομαι. Ο διακομιστής μου (ο server, η Google δηλαδή) θα το αποθηκεύσει καταρχάς σε ένα από τα κέντρα του που βρίσκεται κοντά μου (λ.χ. στην Τουρκία), έτσι ώστε κάθε φορά που θα θελήσω να το χρησιμοποιήσω (να το ‘κατεβάσω’) να έρχεται αμέσως (σε χιλιοστά του δευτερολέπτου). Αν όμως αύριο ταξιδέψω στην Αμερική και προσπαθήσω να το ‘κατεβάσω’ από εκεί, την πρώτη φορά θα καθυστερήσει. Αμέσως μετά ο διακομιστής μας θα το στείλει από την Τουρκία στο κέντρο του στην Ν. Υόρκη, έτσι ώστε να έχω ευκολότερη, πιο γρήγορη πρόσβαση από εκεί που βρίσκομαι. (εικόνα 2)
Είναι δύσκολο να πούμε με ακρίβεια που ακριβώς βρίσκεται το υλικό μας, μιας και από τη στιγμή που σταλεί στο Cloud, μπορεί να βρίσκεται σε κάποιο από τα Data Centers της εταιρείας που χρησιμοποιούμε, στο Παρίσι ή στην Ινδία ή να βρίσκεται (για λόγους ασφαλείας) σε πολλές αποθήκες (backups) ταυτόχρονα (έως και 12 ή περισσότερες).

Ποιες ανάγκες καλύπτει;
Πρώτα απ΄όλα μας εξασφαλίζει ένα αντίτυπο (backup) του υλικού μας, έτσι ώστε να μην κινδυνεύουμε να το χάσουμε, αν η συσκευή μας σπάσει, χαθεί ή εμφανίσει κάποιο πρόβλημα και δεν το έχουμε αποθηκεύσει και κάπου αλλού.
Μας δίνει ακόμη τη δυνατότητα οικονομικής αποθήκευσης ενός μεγάλου όγκου δεδομένων μας σε έναν σέρβερ ‘κάπου εκεί έξω’ online, χωρίς να ‘τρώμε’ τη μνήμη του υπολογιστή ή της συσκευής μας, αλλά και τη δυνατότητα να τα βρίσκω από όποια συσκευή θέλω (το laptop στο σπίτι, το PC στη δουλειά, το tablet στις διακοπές ή το smartphone στον δρόμο), όπου κι αν βρίσκομαι, φτάνει μόνο να έχω σύνδεση στο internet.
Τέλος καλύπτει την σημερινή ανάγκη διασύνδεσης των ‘έξυπνων’ συσκευών.
Εν μέρει, κάτι παρεμφερές κάνουν τα social media. Το Facebook π.χ., το Flickr και το Instagram επιτρέπουν να ανεβάζουμε φωτογραφίες, τις οποίες μπορούμε να επεξεργαστούμε ή να ‘κατεβάσουμε’ από τις πλατφόρμες, φτάνει να συνδεθούμε με τον λογαριασμό μας. Βέβαια εδώ μιλάμε για πολύ πιο οργανωμένες καταστάσεις, αφού δεν περιοριζόμαστε σε φωτογραφίες και απλή επεξεργασία λεζαντών, αλλά πολύ πιο απαιτητικές διεργασίες με αρχεία κάθε είδους.

Άρα όλοι έχουμε χρησιμοποιήσει το Cloud, έστω κι αν δεν το ξέρουμε. Για παράδειγμα, ανεβάζουμε μια φωτογραφία σε ένα photo website (π.χ. το Flickr). Χωρίς καν να το καταλάβουμε, έχουμε κάνει ήδη το πρώτο μας Cloud Computing.

Προγράμματα και εφαρμογές
Επιπλέον οι πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στην αγορά του cloud, φροντίζουν να διαθέτουν δωρεάν και κάποιες εφαρμογές (για παράδειγμα το Gmail της Google, το Office Online ή ακόμη και το Photoshop, που αναβαθμίζονται διαρκώς), χωρίς να πρέπει να τις εγκαταστήσουμε στον υπολογιστή μας ή την συσκευή που χρησιμοποιούμε. Με τον τρόπο αυτό, το πρόγραμμα, που έπρεπε να αγοράσουμε και να εγκαταστήσουμε μέχρι χθες, μετατρέπεται σήμερα σε παρεχόμενη online υπηρεσία.

Συζητώντας για ασφάλεια
Ένα βασικό ερώτημα που μπαίνει εδώ είναι αν μπορούμε (και σε πιο βαθμό) να εμπιστευτούμε ένα Cloud. Η απάντηση είναι απλή: Ναι μπορούμε, όσο εμπιστευόμαστε την Google ή την Microsoft. Οι εταιρείες που ασχολούνται με τα cloud δηλώνουν κατηγορηματικά πως αυτά δεν διατρέχουν τον παραμικρό κίνδυνο και πως είναι απόλυτα ασφαλή και εγγυώνται οι ίδιες γι’ αυτό.
Ισχυρίζονται πως με σύγχρονα μέτρα ασφάλειας που έχουν υιοθετήσει είμαστε οι μόνοι ιδιοκτήτες των δεδομένων μας (και μόνο αυτών). Ο καθένας μας διαθέτει ένα ιδιωτικό κωδικό-‘κλειδί’, που μας δίνει πρόσβαση στα αρχεία μας, από όποια συσκευή θέλουμε, όπου κι αν βρισκόμαστε, αλλά μόνον σε εμάς.
Όσον αφορά σε κάποιες άκρως απόρρητες πληροφορίες, που δεν θα ρισκάρατε ούτε μια στις χίλιες να πέσουν σε χέρια τρίτων, απλά δεν τις ανεβάζετε πουθενά. Τις κρατάτε για εσάς σε μέρος ασφαλές και τελειώνετε. Δηλαδή, offline. Τοπικά, σε κάποιον εξωτερικό μέσω αποθήκευσης (π.χ. έναν σκληρό δίσκο).

Το μέλλον
Αν τώρα όλα αυτά σας φαίνονται σπουδαία και πολλά, καθίστε να δείτε τι σας έχω για μετά. Οι βιολόγοι μας θυμίζουν πως για να μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε την πληροφορία, που βρίσκεται γραμμένη σε μια και μόνον σταγόνα σπέρματος δεν θα μας έφταναν 5-6 σημερινοί servers. Η έρευνα λοιπόν έχει ήδη ξεκινήσει. Οι επόμενοι χώροι αποθήκευσης θα είναι τα… κύτταρα !

Μια ομάδα Βιολόγων Μηχανικών στο ΜΙΤ ανακοίνωσε πρόσφατα πως κατάφερε, με τη μέθοδο της γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR, να καταγράψει πληροφορίες σε ανθρώπινα κύτταρα, αλλά και να τις ανακαλέσει. ■