Οιδίποδας…της Ν. Γαλανοπούλου

Το “Οιδιπόδειο σύμπλεγμα” είναι ένας όρος που εισήγαγε ο Sigmund Freud. Οφείλει το όνομα του στον Οιδίποδα, καθώς ο Αυστριακός θεμελιωτής της ψυχανάλυσης βασίστηκε στον συγκεκριμένο αρχαιοελληνικό μύθο για να περιγράψει το φυλογενετικό αυτό φαινόμενο. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα αποτελείται από μια ομάδα ασυνείδητων (απωθημένων) ιδεών και συναισθημάτων που συγκεντρώνονται πάνω στην επιθυμία της απόκτησης του γονιού του αντίθετου φύλου και της εξόντωσης του γονιού του ιδίου φύλου. Ο μύθος του Οιδίποδα μας παραδίδεται από τον Σοφοκλή, στα έργα του  “Οἰδίπους Τύραννος” και “Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ”.

Ο Οιδίποδας ήταν γιος του βασιλιά της Θήβας Λάιου και της Ιοκάστης. Μόλις γεννήθηκε, οι γονείς του άφησαν το βρέφος στον Κιθαιρώνα, βουνό της Βοιωτίας. Στην απόφαση να το εγκαταλείψουν τους οδήγησε  το μαντείο των Δελφών. Πριν από την γέννηση του Οιδίποδα, ο βασιλιάς Λάιος είχε ζητήσει να μάθει για τον διάδοχο του, καθώς η Ιοκάστη δεν μπορούσε να κυοφορήσει. Έτσι απευθύνθηκαν στο Μαντείο, το οποίο έδωσε χρησμό στο Λάιο ότι θα αποκτούσε γιο, ο οποίος όμως μελλοντικά θα τον σκότωνε. Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις το ζευγάρι τρομοκρατημένο οδηγήθηκε στην απόφαση να αφήσουν τον Οιδίποδα στο βουνό. Πριν τον εγκαταλείψουν, του τρύπησαν και του έδεσαν τους αστραγάλους του.

Τότε κάποιος βοσκός βρήκε το βρέφος και το έδωσε στο βασιλικό ζεύγος της Κορίνθου, τον Πόλυβο και τη Μερόπη, που δεν είχαν παιδιά. Εκείνοι πήραν το μωρό κοντά τους, το φρόντισαν και το μεγάλωσαν σαν δικό τους. Του έδωσαν, μάλιστα, το όνομα Οιδίποδας, λόγω των πρησμένων ποδιών του.

Επειδή όμως κάποιος τον αποκάλεσε νόθο, όταν μεγάλωσε πήγε στο μαντείο των Δελφών, για να μάθει ποιοι είναι οι πραγματικοί του γονείς. Το μαντείο δεν του έδωσε σαφή απάντηση αλλά του προφήτεψε ότι θα σκότωνε τον πατέρα του, θα παντρευόταν την ίδια του τη μητέρα και ότι οι απόγονοί του θα προκαλούσαν πολλές συμφορές στους ανθρώπους.

Ο Οιδίποδας τότε, χωρίς να γνωρίζει ποιοι είναι οι πραγματικοί του γονείς, αποφάσισε να μη γυρίσει πίσω στην Κόρινθο, προκειμένου να μην βλάψει τον Πόλυβο και τη Μερόπη. Ξεκίνησε λοιπόν για τη Θήβα. Σε κάποιο σταυροδρόμι όμως συνάντησε τυχαία το Λάιο, τον πραγματικό πατέρα του,  και λογομάχησαν για ασήμαντη αιτία. Το αποτέλεσμα ήταν να τον σκοτώσει ο Οιδίποδας, χωρίς βέβαια να έχει επίγνωση του τι εκανε. Όταν έφτασε στη Θήβα, βασίλευε προσωρινά ο Κρέοντας, αδελφός της Ιοκάστης. Την εποχή εκείνη η Θήβα βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση, γιατί ένα τέρας, η Σφίγγα, ερήμωνε τη χώρα καταβροχθίζοντας όποιον δεν έλυνε το αίνιγμα που είχε βάλει. Η Σφίγγα ρωτούσε ποιο είναι αυτό το ζώο που όταν είναι μικρό ακόμα στηρίζεται σε τέσσερα πόδια, όταν μεγαλώνει στηρίζεται σε δύο πόδια, ενώ στα βαθιά του γεράματα σε τρία πόδια. Ο βασιλιάς είχε προκηρύξει ότι όποιος κατόρθωνε να το λύσει, θα έπαιρνε το θρόνο της Θήβας και για γυναίκα του την Ιοκάστη, χήρα του Λάιου.

Ο Οιδίποδας τότε, απάντησε στην Σφίγγα ότι το ζώο αυτό είναι ο άνθρωπος:  μπουσουλάει στα τέσσερα όταν είναι μωρό, περπατάει στα δυο του πόδια ως ενήλικας και χρησιμοποιεί ένα τρίτο πόδι, το μπαστούνι στα γεράματά του. Αφού κατάφερε να λύσει τον γρίφο, η Σφίγγα έφυγε και η Θήβα σώθηκε. Όπως είχε υποσχεθεί ο Κρέοντας, ο Οιδίποδας έγινε βασιλιάς της Θήβας και παντρεύτηκε την Ιοκάστη. Έζησαν πολλά χρόνια ευτυχισμένοι και απόκτησαν τέσσερα παιδιά: τον Ετεοκλή, τον Πολυνείκη, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Τα παιδιά όμως αυτά ήταν παράλληλα και αδέλφια του, εφόσον η μητέρα τους ήταν ταυτόχρονα και δική του.

Ο καιρός περνούσε και  ενώ ο Οιδίποδας βρισκόταν στο κορύφωμα της ευτυχίας του, έπεσε μια επιδημία που έφερε μεγάλες συμφορές στη Θήβα. Ζήτησε τότε και πάλι τη συμβουλή του μαντείου των Δελφών. Η απάντηση της Πυθίας ήταν ότι για να σταματήσει το κακό έπρεπε να βρεθεί και να τιμωρηθεί ο δολοφόνος του Λάιου. Η έρευνα που ακολούθησε αποκάλυψε τη φοβερή αλήθεια που είχε μείνει κρυμμένη για χρόνια. Μόλις ο Οιδίποδας συνειδητοποίησε τί είχε κάνει, δεν μπορούσε να το πιστέψει. Το τέλος του μύθου ήταν τραγικό. Πάνω στην απελπισία του ο Οιδίποδας τυφλώθηκε με τα ίδια του τα χέρια, ενώ η Ιοκάστη κρεμάστηκε..